Hecznarowskie kolędowanie

Jesteś tutaj

Wysłane przez Anna Klimczak w pt., 2019-01-25 09:06

Pierwszy śnieg, który jednak prawie zaraz taje,
i torba pachnąca świętym Mikołajem
[…]
organista z opłatkiem, snop w kącie, a potem
kolędy wonne mirrą, żywicą i złotem;

Beata Obertyńska

Śpiewanie kolęd to jeden z najpiękniejszych świątecznych zwyczajów, jeden z najbardziej utrwalonych w polskiej tradycji sposobów świętowania Bożego Narodzenia. Niektóre znane i popularne do dziś kolędy mają po kilkaset lat. Wspólne ich śpiewanie stwarza niepowtarzalną, magiczną atmosferę. Zbiorowe kolędowanie to wyjątkowe przeżycie. Wszyscy śpiewamy wtedy pieśni, które znamy, lubimy i dobrze nam się kojarzą, bo przypominają nam dzieciństwo oraz bliskich nam ludzi i chwile spędzone w ich gronie. Czujemy szczególną bliskość ze wszystkimi, radość ze spotkania i wiele pozytywnych emocji.

Wspólne kolędowanie stało się też tradycją mieszkańców Hecznarowic. Proboszcz parafii ksiądz Aleksander Smarduch, jak co roku, zaprosił wszystkich pragnących zatrzymać nastrój okresu bożonarodzeniowego do pięknej świątyni hecznarowskiej. W tym nietypowym koncertowym spotkaniu, które odbyło się w niedzielę 13 stycznia, wystąpił zespół Echo Hecznarowice, parafialna schola i zespół wokalny ministrantów. Całość koordynował organista Marcin Drzazga, a historię najpopularniejszych polskich kolęd od średniowiecza do współczesności przedstawiła Beata Nycz. Jednak przede wszystkim była to okazja do spotkania się oraz wspólnego muzykowania. Zacznijmy jednak od początku, czyli od historii...

Kolęda to nazwa pieśni kościelnych i domowych o Bożym Narodzeniu. Wywodzą się one z hymnów łacińskich o narodzeniu Jezusa komponowanych we Włoszech już w średniowieczu. Według legendy autorem pierwszej kolędy był święty Franciszek z Asyżu, a była ona śpiewana w zorganizowanej przez niego szopce.

Najstarsze polskie kolędy pochodzą z XV wieku i mają swoje źródło w hymnografii łacińskiej i czeskiej. Zalicza się do nich między innymi znany dobrze i śpiewany do dzisiaj chorał zatytułowany Anioł pasterzom mówił czy pieśń Chrystus nam się narodził.

Oryginalna polska twórczość kolędnicza bujnie rozwijała się w XVII wieku. Został on nawet nazwany „złotym wiekiem polskiej kolędy”. W tym czasie rozpowszechniła się także pastorałka wprowadzająca do tematyki bożonarodzeniowej elementy ludowe i pasterskie, często o wesołym charakterze. Z upływem stuleci zyskiwała ona coraz większą popularność.

Ogromna większość kolęd śpiewanych dzisiaj w polskich kościołach i domach pochodzi z XVII i XVIII wieku. Ksiądz Piotr Skarga napisał pieśń W żłobie leży, której melodia nawiązuje do poloneza koronacyjnego króla Władysława IV. Z XVII wieku pochodzi też kolęda nieznanego autora zatytułowana Przybieżeli do Betlejem pasterze.

Z kolei XVIII-wieczny poeta sentymentalny Franciszek Karpiński jest autorem śpiewanej do dziś, a przez wielu uważanej za królową polskich kolęd, Pieśni o narodzeniu Pańskim, bardziej znanej pod tytułem Bóg się rodzi. To poetycki wykład mistycznej tajemnicy narodzenia Boga-Człowieka. Został on tutaj ukazany zgodnie z franciszkańską, ewangeliczną koncepcją ubóstwa i w duchu wyobrażeń ludowych. Autor, zgodnie z duchem epoki, wprowadził do tekstu element narodowo-patriotyczny. Melodia w rytmie poloneza przypisywana jest Karolowi Kurpińskiemu.

Do tak ukształtowanej konwencji nawiązywali poeci romantyczni i późniejsi. Spod pióra Juliusza Słowackiego wyszły słowa kolędy Chrystus Pan się narodził, a Teofil Lenartowicz napisał tekst Mizernej, cichej stajenki lichej. W 2. połowie XIX wieku powstała natomiast kolęda Mędrcy świata, monarchowie.

Ranga pieśni kolędowej, jej popularność i znaczenie nieustannie rosły. Towarzyszyły one Polakom przez całą historię, często w najtrudniejszych jej momentach. Kolędy pomagały przetrwać zesłańcom, dodawały siły żołnierzom, więźniom obozów, internowanym. Poza przedstawionymi przykładami ich twórcy pozostawali jednak w większości anonimowi. Tak też bywa współcześnie.

Wspólne kolędowanie w Hecznarowicach rozpoczęła jedna z najstarszych i ciągle wykonywanych w kościołach, po domach i na koncertach kolęd Przybieżeli do Betlejem pasterze. Następnie w mniej odległe czasy przenosiła słuchaczy schola, prezentując pastorałki poetów współczesnych, między innymi Ernesta Bryla. Wykonywane z akompaniamentem gitar doskonale zabrzmiały w kameralnym wnętrzu i wprowadziły ciepły klimat oraz nastrój zadumy.

Odmienne, ludowe tony pojawiły się z kolei za sprawą zespołu Echo Hecznarowice, który w swoim repertuarze nawiązuje do rodzimego folkloru Podbeskidzia. Wielokrotnie występował on na przeglądach kolęd i pastorałek, a w okresie świątecznym tradycyjne koncertuje w kościołach, domach kultury, przedszkolach czy domach dziecka. W tym roku po raz kolejny wziął udział w XIX Festiwalu Kolęd i Pastorałek „Spotkania z kolędą 2019” im. Piotra Jakóbca organizowanym przez Polski Związków Chórów i Orkiestr Oddział w Bielsku-Białej. Ze swojego bogatego repertuaru zaśpiewał cztery kolędy: Zagrojmy, zagrojmy Panu naszemu, Najświętsza Panienka gdy porodzić miała, Paśli pasterze woły, Powstań Dawidzie czem prędzej.

Okazją do wspólnego śpiewania były natomiast tradycyjne polskie kolędy wykonywane z towarzyszeniem organów. Prawdziwą niespodzianką okazał się występ ministrantów. Stworzony z potrzeby chwili zespół wokalny wykonał brawurowo Kolędę urwisów. W rolę „Marków, Franków, Darków, Jarków...” wcielili się Piotrek, Olaf i Kacper jako soliści oraz tworzący łobuzerski chórek Oliwier, Kuba, Oliwier i Szymon. Wszyscy dali się ponieść radosnej atmosferze i występ młodych artystów został nagrodzony brawami.

Muzyczne spotkanie zakończyło się zbiorowym odśpiewaniem królowej polskich kolęd, czyli Pieśni o Bożym narodzeniu. Przy słowach Podnieś rękę Boże Dziecię,/ Błogosław Ojczyznę miłą zadrżały mury świątyni. Wspólne muzykowanie pozostanie w pamięci uczestników, którzy aktywnie włączyli się w śpiewanie. Pomysł kolędowania w kościele w Hecznarowicach przyjął się i zapewne wielu będzie oczekiwać powtórki w przyszłym roku.

Beata Nycz
fot. B. Nycz, J. Pieńczak

Wspólne kolędowanie w kościele w Hecznarowicach