To najważniejsze przesłanie deklaracji z Salamanki z 1994 r. –„Dzieci posiadające szczególne potrzeby edukacyjne muszą mieć dostęp do zwykłych szkół, które powinny je przyjąć w ramach prowadzenia nauczania stawiającego dziecko w centrum zainteresowania i mogącego zaspokoić jego potrzeby.”

Jaki jest cel edukacji integracyjnej?

To wspólne przebywanie ze sobą, uczenie się dzieci zdrowych i niepełnosprawnych.

 To nie tylko trening umiejętności – czytania, pisania, liczenia, posługiwania się narzędziami informatycznymi, to także rozwijanie kompetencji społecznych, przygotowanie do życia w zróżnicowanym świecie, w zgodzie z zadaniami demokracji i  poszanowania praw człowieka.

Czym jest integracja dla przedszkola i szkoły?

TO ODPOWIEDZIALNOŚĆ, GOTOWOŚĆ DO ZMIANY, KTÓRA NASTĘPUJE W KAŻDYM Z NAS, PONIEWAŻ DOTYCZY REFLEKSJI NAD KSZTAŁTEM I FUNKCJONOWANIEM CAŁEJ PLACÓWKI!

Co musimy zrobić, czyli warunki integracji

Aby ideę integracji wcielić w życie i żeby odbyło się to z korzyścią dla wszystkich uczniów, muszą być spełnione pewne warunki:

• Dobrze poinformowani rodzice (wszyscy rodzice) - rodzic ma decydujące zdanie w wyborze szkoły. Aby wybrał najodpowiedniejszą opcję dla swojego dziecka, by świadomie zaplanował jego edukację, potrzebuje rzetelnej, pełnej informacji.
• Zmiana postaw społecznych, nastawień, przekonań – przełamanie barier mentalnych. Nasze postawy przekładają się później na postawy naszych dzieci.
• Przygotowanie nauczycieli. Nauczyciele, podnoszą swoje kwalifikacje w zakresie pracy z uczniem niepełnosprawnym.
• Zbudowanie systemu wsparcia dla ucznia z niepełnosprawnością w szkole. Uczeń w szkole ogólnodostępnej potrzebuje zmiany kultury szkoły – zapewnienia odpowiedniego wsparcia, w które powinno być zaangażowane całe lokalne środowisko. Szczególne zadania w tym zakresie mają jednostki samorządu terytorialnego.
• Przygotowanie infrastruktury. Likwidacja barier architektonicznych, doposażenie szkół w nowoczesny sprzęt, pomoce dydaktyczne i nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne.

Uczeń niepełnosprawny, czyli kto?

W systemie oświaty uczeń niepełnosprawny, to uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Określenie „kształcenie specjalne” związane jest ze stwierdzeniem przez zespół orzekający, że dziecko, ze względu na swoje problemy ze zdrowiem czy dysfunkcje intelektualne, wymaga specjalnej organizacji nauki i metod pracy.

Kształcenie specjalne organizuje się dla dzieci i młodzieży:

• niesłyszących,
• słabosłyszących,
• niewidomych,
• z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
• z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,
• z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym,
• z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
• z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Jaka jest specyfika pracy w klasie integracyjnej?

Nauczyciel - od niego zależy proces pozytywnych zmian, związanych ze wspólnym uczeniem się dzieci zdrowych i niepełnosprawnych. W klasie pracuje dwóch nauczycieli: prowadzący i wspomagający, a uczy się od 15 do 20 uczniów, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych. Troską pedagogiczną objęci są w równej mierze wszystkie dzieci w klasie.

Wzajemne poznanie. Najlepsza nawet znajomość zagadnienia i stosowanie najbardziej nowoczesnych praktyk pedagogicznych nie pomogą w rozwiązywaniu problemów związanych z nauczaniem i wychowaniem dziecka niepełnosprawnego, jeżeli nie będzie im towarzyszyło dążenie do pełnego zrozumienia dziecka i jego rodziny. 

Informowanie. Dzieci, jeśli dysponują niepełnymi informacjami, budują sobie na dany temat własne wyobrażenia, nie zawsze zgodne z rzeczywistością. Istotne może być wyjaśnienie, jakie są przyczyny chorób czy problemów rozwojowych, jak dbać o komfort niepełnosprawnego kolegi, co wolno robić, a czego należy unikać.

Pomaganie. Wskazane jest pomaganie, ale wtedy, gdy sytuacja tego wymaga, a nie ze względu na ogólny stan bezradności. Można też dzieciom wytłumaczyć, że każdy z nas, w pewnych sytuacjach potrzebuje i korzysta z pomocy innych.

Wzmacnianie pozytywne. Ważne jest dostrzeganie i nazywanie osiągnięć uczniów niepełnosprawnych. Można też dzieciom wytłumaczyć, że miarą sukcesu jest postęp w jakiejś dziedzinie, który osiąga się dzięki zaangażowaniu i pracy. Jednym to przychodzi z łatwością, dla innych może być dużym wyzwaniem.

Dbanie o relacje. Podczas zajęć w klasie nie dzielimy dzieci na zdrowe i niepełnosprawne. Wspólne wykonywanie zadań pozwala na nawiązanie bliższych kontaktów. Dzieci w ten sposób mogą uczyć się od siebie nawzajem. Ważne jest, aby zwracać uwagę na taktowne odnoszenia się do siebie.

Sprawiedliwe traktowanie. Nauczyciel powinien się starać o to, aby podobnie traktować wszystkie dzieci w tych obszarach, gdzie to możliwe, np. przestrzeganie zasad pracy na lekcji. Jednocześnie zobowiązany jest poinformować dzieci, że oceniając je bierze pod uwagę nie tylko efekt, ale również wkład pracy, zaangażowanie, wysiłek i starania.

Imprezy i uroczystości szkolne. Wszyscy uczniowie są członkami grupy i wszyscy powinni uczestniczyć w życiu klasy. Nie ma lepszej formy integracji niż wspólne działania. Dlatego warto wykorzystać każdą sytuację, w której dzieci wspólnie uczestniczą w przygotowaniu przedstawienia czy uroczystości. Każde z nich powinno czuć, że jest ważne i potrzebne, i że ma swoje miejsce w klasie.

Jaki jest udział partnerów szkoły w dziele integracji?

Całe otoczenie, wszystkie podmioty i instytucje – lokalne władze, szkoła, lekarz rodzinny, organizacje pozarządowe, instytucje pomocowe – tworzą środowisko, które ma znaczący wpływ na to, jak funkcjonuje rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym.

Lokalne władze mają wpływ na jakość życia mieszkańców, jakość edukacji, dostępność przestrzeni publicznej dla wszystkich. Stąd tak istotne jest, aby w samorządach były osoby, które mają świadomość potrzeb osób z niepełnosprawnością.

PODSUMOWANIE

• W skuteczności integracji najważniejsze jest mentalne nastawienie nauczyciela oraz innych pracowników szkoły, ich wewnętrzna akceptacja integracji społecznej i akceptacja konkretnego dziecka. Bez spełnienia tego elementu integracja stanie się dziełem przypadku, a nie efektem przemyślanych działań.
• Integracja staje się skuteczna tylko wówczas, gdy będziemy do niej przygotowani na poziomie emocjonalnym, poznawczym i społecznym. Nie wystarczą tutaj dobra wola i chęci, konieczne są też konkretne umiejętności, gotowość do stosowania nowych sposobów rozwiązywania problemów i do ciągłej pracy nad sobą.
• Należy mówić, że problemem są utrudnienia, a nie niepełnosprawność w ogóle.
• Wspólne kształcenie dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymi rówieśnikami, to respektowanie ich prawa do nauki w warunkach, które uwzględniają ich szczególne potrzeby.

JEDNA SZKOŁA DLA WSZYSTKICH…

INTEGRACJA – SŁOWO, KTÓREGO NIE MOŻE ZABRAKNĄĆ

Koordynator ds. Integracji w Gminie Wilamowice

Urszula Grzywa